Luật Bảo hiểm xã hội 2024 có hiệu lực từ ngày 01/7/2025 sẽ mang đến nhiều thay đổi bước ngoặt trong chính sách hưu trí. Đáng chú ý nhất là việc giảm điều kiện năm đóng BHXH tối thiểu, điều chỉnh tỷ lệ hưởng và sự xuất hiện của “mức tham chiếu” thay thế mức tham chiếu. Những cập nhật này ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của hàng triệu người lao động.
Trong bài viết này, Thuận Thiên sẽ tổng hợp chi tiết cách tính lương hưu mới nhất và những điểm bạn cần đặc biệt lưu ý để tối ưu hóa quyền lợi của mình.
Cơ sở pháp lý
- Luật Bảo hiểm xã hội số 41/2024/QH15
- Bộ luật Lao động số 45/2019/QH14 về tuổi nghỉ hưu
- Nghị định số 135/2020/NĐ-CP quy định chi tiết về tuổi nghỉ hưu
I. Những thay đổi lớn trong chính sách lương hưu từ 01/07/2025
Việc sửa đổi chính sách hưu trí thể hiện tinh thần nhân văn, mở rộng diện bao phủ BHXH và tạo điều kiện cho người tham gia muộn hoặc gián đoạn có cơ hội hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần.
1. Giảm điều kiện thời gian đóng BHXH tối thiểu
Thay đổi quan trọng nhất là giảm điều kiện về thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu từ 20 năm xuống còn 15 năm. Quy định này áp dụng cho cả lao động nam và nữ, mở ra cơ hội hưởng lương hưu hằng tháng cho nhiều người lao động hơn, đặc biệt là những người tham gia BHXH không liên tục.
2. Thay thế lương cơ sở bằng “mức tham chiếu”
Kể từ ngày 01/07/2025, khái niệm “mức tham chiếu” sẽ chính thức thay thế “lương cơ sở” trong việc tính toán các chế độ BHXH. Mức tham chiếu là mức tiền do Chính phủ quyết định và dự kiến ban đầu là 2.340.000 đồng/tháng, được dùng làm căn cứ tính mức đóng và một số mức hưởng BHXH, bao gồm cả mức lương hưu tối thiểu cho một số trường hợp cụ thể.
3. So sánh chính sách hưu trí trước và sau ngày 01/07/2025
| Tiêu chí | Trước 01/07/2025 | Từ 01/07/2025 |
|---|---|---|
| Thời gian đóng BHXH tối thiểu | 20 năm | 15 năm (áp dụng cho cả nam và nữ) |
| Tỷ lệ hưởng lương hưu | Nữ: 45% cho 15 năm. Nam: 45% cho 20 năm. | Nữ: 45% cho 15 năm. Nam: 45% cho 20 năm; có thêm mức hưởng cho nam đóng từ 15 đến dưới 20 năm. |
| Lương hưu tối thiểu | Bằng mức lương cơ sở (với người tham gia BHXH bắt buộc) | Bằng mức tham chiếu (2,34 triệu đồng) cho một số đối tượng đủ điều kiện. |
| Trợ cấp một lần khi nghỉ hưu | 0,5 tháng lương BQTL cho mỗi năm đóng vượt quá số năm để đạt tỷ lệ hưởng 75%. | Nam đóng >35 năm, nữ đóng >30 năm. Mức hưởng có thể là 0,5 hoặc 2 tháng lương BQTL tùy trường hợp. |
II. Công thức tính lương hưu mới nhất áp dụng từ 2025
Cách tính lương hưu không thay đổi, tuy nhiên các yếu tố cấu thành như tỷ lệ hưởng đã được điều chỉnh. Công thức như sau:
Mức lương hưu hằng tháng = Tỷ lệ hưởng lương hưu × Mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH
1. Chi tiết tỷ lệ hưởng lương hưu
- Đối với lao động nữ: Tỷ lệ hưởng khởi điểm là 45% tương ứng với 15 năm đóng BHXH. Sau đó, cứ thêm mỗi năm đóng BHXH, tỷ lệ hưởng được cộng thêm 2%, tối đa là 75% (tương ứng 30 năm đóng).
- Đối với lao động nam:
- Trường hợp đóng BHXH từ đủ 20 năm trở lên: Tỷ lệ hưởng khởi điểm là 45% tương ứng với 20 năm đóng BHXH. Sau đó, cứ thêm mỗi năm đóng, tỷ lệ hưởng được cộng thêm 2%, tối đa là 75% (tương ứng 35 năm đóng).
- Trường hợp đóng BHXH từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm: Tỷ lệ hưởng khởi điểm là 40% tương ứng với 15 năm đóng. Sau đó, cứ thêm mỗi năm đóng, tỷ lệ hưởng được cộng thêm 1%.
- Đối với nam đóng BHXH từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm, tỷ lệ hưởng khởi điểm là 40% và được cộng thêm 1% mỗi năm.
2. Cách tính mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH (BQTL)
Mức BQTL là cơ sở quan trọng để xác định số tiền lương hưu thực nhận, được tính khác nhau giữa khu vực nhà nước và doanh nghiệp.
- Đối với người lao động thuộc khu vực nhà nước: Mức BQTL được tính bình quân tiền lương tháng đóng BHXH của số năm cuối trước khi nghỉ hưu, tùy thuộc vào thời điểm bắt đầu tham gia BHXH. Lộ trình áp dụng từ 5, 6, 8, 10, 15, 20 năm cuối cho đến tính bình quân toàn bộ thời gian đối với người tham gia từ 01/01/2025 trở đi.
- Đối với người lao động thuộc khu vực doanh nghiệp: Mức BQTL được tính trên cơ sở bình quân tiền lương của toàn bộ thời gian đóng BHXH.
III. Quy định về tuổi nghỉ hưu và nghỉ hưu trước tuổi
1. Tuổi nghỉ hưu theo điều kiện lao động bình thường năm 2025
Theo lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu tại Bộ luật Lao động, tuổi nghỉ hưu trong điều kiện lao động bình thường vào năm 2025 là:
- Lao động nam: Đủ 61 tuổi 3 tháng.
- Lao động nữ: Đủ 56 tuổi 8 tháng.
Tuổi nghỉ hưu sẽ tiếp tục tăng cho đến khi nam đủ 62 tuổi vào năm 2028 và nữ đủ 60 tuổi vào năm 2035.
2. Nghỉ hưu sớm và các trường hợp đặc biệt
Người lao động có thể nghỉ hưu sớm hơn từ 5 đến 10 tuổi so với quy định nếu thuộc một trong các trường hợp sau:
- Bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên.
- Có đủ 15 năm làm nghề, công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm.
- Có đủ 15 năm làm việc ở vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn.
- Bị nhiễm HIV/AIDS do tai nạn rủi ro nghề nghiệp.
3. Cách tính giảm trừ tỷ lệ hưởng khi nghỉ hưu trước tuổi
Khi nghỉ hưu trước tuổi, tỷ lệ hưởng lương hưu của người lao động sẽ bị giảm trừ như sau:
- Nghỉ hưu trước tuổi quy định dưới 6 tháng: Không bị giảm trừ tỷ lệ hưởng.
- Nghỉ hưu trước tuổi quy định từ 6 tháng đến dưới 12 tháng: Giảm 1%.
- Cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi: Giảm 2%.
IV. Các chế độ và khoản trợ cấp liên quan
1. Mức lương hưu tối thiểu
Mức lương hưu hằng tháng thấp nhất của người lao động tham gia BHXH bắt buộc đủ điều kiện hưởng lương hưu được đảm bảo không thấp hơn mức tham chiếu (2,34 triệu đồng), áp dụng cho người có đủ từ 20 năm đóng BHXH bắt buộc trở lên và đã tham gia BHXH trước ngày 01/07/2025. Đây là một chính sách an sinh quan trọng, đảm bảo cuộc sống cho người về hưu có mức lương hưu thấp.
2. Trợ cấp một lần khi nghỉ hưu
Người lao động có thời gian đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa 75% thì khi nghỉ hưu, ngoài lương hưu còn được hưởng trợ cấp một lần.
- Điều kiện hưởng: Lao động nữ đóng BHXH trên 30 năm, lao động nam đóng BHXH trên 35 năm.
- Mức hưởng: Được tính bằng 0,5 lần mức BQTL cho mỗi năm đóng BHXH cao hơn. Trường hợp người lao động tiếp tục đóng BHXH sau khi đã đủ điều kiện hưởng lương hưu tối đa thì mức hưởng cho mỗi năm đóng thêm này có thể lên tới 2 lần mức BQTL.
- Mức hưởng trợ cấp một lần có thể là 0,5 hoặc 2 lần mức bình quân tiền lương tùy theo thời gian đóng vượt quá tối đa.
V. Thủ tục và những lưu ý quan trọng cho người lao động
1. Hồ sơ và quy trình xin hưởng lương hưu
Để đảm bảo quyền lợi, người lao động cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ và nắm rõ quy trình.
- Hồ sơ cần thiết: Sổ BHXH (bản chính), Quyết định nghỉ việc hưởng chế độ hưu trí hoặc văn bản chấm dứt hợp đồng lao động, và các giấy tờ liên quan khác nếu có (như biên bản giám định y khoa).
- Quy trình và thời hạn: Người sử dụng lao động có trách nhiệm lập hồ sơ và nộp cho cơ quan BHXH trong thời hạn 30 ngày trước thời điểm người lao động được hưởng lương hưu.
2. Một số lưu ý quan trọng khác
- Kiểm tra thông tin sổ BHXH: Bạn nên chủ động kiểm tra, rà soát toàn bộ quá trình đóng BHXH trên sổ để đảm bảo thông tin chính xác, tránh sai sót ảnh hưởng đến quyền lợi.
- Tính toán thời điểm nghỉ hưu: Việc lựa chọn thời điểm nghỉ hưu phù hợp có thể giúp tối ưu hóa tỷ lệ hưởng lương hưu, đặc biệt khi quy định về giảm trừ do nghỉ hưu trước tuổi được áp dụng.
- Đối tượng đặc thù: Các đối tượng như lực lượng vũ trang, giáo viên mầm non… có thể có chính sách hưởng bổ sung do ngân sách Nhà nước bảo đảm, cần tìm hiểu kỹ quy định riêng.
- Điều chỉnh lương hưu hằng năm: Lương hưu sẽ được điều chỉnh định kỳ dựa trên chỉ số giá tiêu dùng và khả năng của quỹ BHXH để đảm bảo giá trị của lương hưu theo thời gian.
VI. Tóm tắt cập nhật cách tính lương hưu theo quy định mới nhất
Tóm lại, chính sách lương hưu từ tháng 7/2025 mang đến nhiều thay đổi tích cực, hướng tới mục tiêu an sinh xã hội bền vững. Người lao động cần nắm vững các điểm cốt lõi: điều kiện hưởng lương hưu giảm còn 15 năm, cách tính tỷ lệ hưởng mới cho từng đối tượng, và các quy định liên quan đến tuổi nghỉ hưu, mức lương hưu tối thiểu.
Việc hiểu rõ cách tính lương hưu mới sẽ giúp mỗi cá nhân chủ động hơn trong việc hoạch định kế hoạch tài chính cho giai đoạn nghỉ hưu của mình.
