Hợp đồng bị vô hiệu không đủ điều kiện để được khấu trừ hoặc hoàn thuế GTGT đầu vào theo quy định tại Điều 14, 15 Thông tư 219/2013/TT-BTC, vì giao dịch không còn hợp pháp và không phát sinh thực tế.
I. Nguyên tắc chung về hoàn thuế GTGT đối với hợp đồng vô hiệu
Theo nguyên tắc chung, hợp đồng bị tuyên bố vô hiệu sẽ không đủ điều kiện để doanh nghiệp thực hiện xin hoàn thuế giá trị gia tăng (GTGT) đầu vào. Quan điểm này đã được Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc nhấn mạnh tại Hội nghị sơ kết công tác 6 tháng đầu năm 2023. Lý do chính là một trong những điều kiện tiên quyết để được hoàn thuế GTGT là phải có hợp đồng kinh tế hợp lệ. Khi hợp đồng bị vô hiệu, điều kiện này không được đáp ứng.
Tuy nhiên, bên nộp thuế có thể được hoàn hoặc bù trừ khoản thuế GTGT nộp thừa theo quy định tại Điều 60 Luật Quản lý thuế 38/2019/QH14.
II. Phân biệt các trường hợp xử lý thuế
1. Đối với việc xin hoàn thuế GTGT đầu vào
Doanh nghiệp không thể yêu cầu hoàn thuế GTGT đầu vào đối với các hóa đơn, chứng từ phát sinh từ một hợp đồng bị vô hiệu. Cơ quan thuế sẽ coi đây là giao dịch không có thực hoặc không hợp pháp, do đó không có cơ sở để khấu trừ hay hoàn thuế.
2. Đối với việc yêu cầu hoàn lại số thuế GTGT đã nộp
Khi một hợp đồng bị vô hiệu, về mặt pháp lý, giao dịch đó được xem như chưa từng xảy ra. Các bên phải khôi phục lại tình trạng ban đầu. Do đó, số thuế GTGT mà bên bán đã kê khai và nộp vào ngân sách nhà nước cho giao dịch này có thể được xem là một khoản nộp sai hoặc nộp thừa. Theo Luật Quản lý thuế hiện hành, người nộp thuế có quyền yêu cầu hoàn lại số tiền thuế này.
III. Căn cứ pháp lý chính
- Bộ luật Dân sự số 91/2015/QH13: Điều 131 quy định về hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu. Theo đó, giao dịch vô hiệu không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên từ thời điểm xác lập. Các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Đây là cơ sở để xác định rằng nghĩa vụ thuế phát sinh từ giao dịch đó cũng không còn.
- Luật Quản lý thuế số 38/2019/QH14: Quy định về việc xử lý và hoàn trả các khoản thuế nộp thừa, nộp sai. Doanh nghiệp có thể dựa vào luật này để làm thủ tục đề nghị cơ quan thuế hoàn lại số tiền đã nộp cho giao dịch bị vô hiệu.
Lưu ý quan trọng
Doanh nghiệp có hợp đồng bị tuyên vô hiệu cần chủ động làm việc và phối hợp với cơ quan thuế để thực hiện điều chỉnh các tờ khai thuế đã nộp, đồng thời chuẩn bị hồ sơ để xử lý các nghĩa vụ liên quan theo đúng quy định. Việc xử lý thuế GTGT có thể khác với các loại thuế khác như thuế thu nhập cá nhân (TNCN) trong các giao dịch vô hiệu. Trong thực tế, cơ quan thuế sẽ kiểm tra, xác minh từng trường hợp cụ thể trước khi ra quyết định.
