Tìm hiểu sự khác biệt giữa luật BHXH 2024 và 2014: mở rộng đối tượng, trợ cấp hưu trí, quyền lợi người lao động.

Tóm tắt các ý chính

  • Luật BHXH 2024: Có hiệu lực từ 01/7/2025, 11 chương, 141 điều, thay thế Luật 2014 (9 chương, 125 điều), hướng tới hệ thống BHXH đa tầng, mở rộng quyền lợi và đối tượng tham gia.
  • Điểm mới nổi bật:
    • Trợ cấp hưu trí xã hội từ 75 tuổi (70 tuổi với hộ nghèo/cận nghèo), do ngân sách chi trả.
    • Trợ cấp hằng tháng cho người đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH.
    • Mở rộng BHXH bắt buộc: chủ hộ kinh doanh, lao động hợp đồng từ 1 tháng, người quản lý không lương.
    • Giảm thời gian đóng tối thiểu hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm.
    • Siết rút BHXH một lần, khuyến khích bảo lưu hoặc nhận trợ cấp.
  • So với Luật 2014:
    • Phạm vi rộng hơn, bổ sung chế độ mới, tăng chế tài trốn đóng.
    • Hợp đồng lao động từ 1 tháng (thay vì 3 tháng) phải đóng BHXH bắt buộc.
  • Tác động:
    • Người lao động: Nhiều lựa chọn an sinh, quyền lợi tốt hơn, tiếp cận dễ hơn.
    • Doanh nghiệp: Tăng chi phí nhân sự, cần điều chỉnh chính sách, nhưng tạo môi trường lao động bền vững.
  • Lưu ý: Cần chuẩn bị trước 01/7/2025 để thích nghi với quy định mới, đảm bảo tuân thủ và tận dụng lợi ích từ Luật BHXH 2024.

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (số 41/2024/QH15) được Quốc hội thông qua ngày 29/6/2024 và sẽ có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, thay thế cho Luật Bảo hiểm xã hội 2014. Với 11 chương và 141 điều (tăng 2 chương và 16 điều so với Luật hiện hành),

Luật mới mang đến nhiều thay đổi đáng kể nhằm mở rộng đối tượng tham gia, tăng quyền lợi cho người lao động và hoàn thiện hệ thống BHXH đa tầng. Bài viết này Thuận Thiên sẽ so sánh chi tiết luật bảo hiểm xã hội 2024 và 2014, giúp người lao động và doanh nghiệp nắm bắt đầy đủ những thay đổi quan trọng sắp được áp dụng.

Luật mới mang đến nhiều thay đổi đáng kể nhằm mở rộng đối tượng tham gia, tăng quyền lợi cho người lao động và hoàn thiện hệ thống BHXH đa tầng.
Luật mới mang đến nhiều thay đổi đáng kể nhằm mở rộng đối tượng tham gia, tăng quyền lợi cho người lao động và hoàn thiện hệ thống BHXH đa tầng.

Căn cứ pháp lý

I. Tổng quan về hai luật bảo hiểm xã hội

1. Luật bảo hiểm xã hội 2014

Luật Bảo hiểm xã hội 2014 (số 58/2014/QH13) được Quốc hội thông qua ngày 20/11/2014, hiện đang được áp dụng và sẽ có hiệu lực đến hết ngày 30/6/2025. Luật này gồm 9 chương với 125 điều, quy định về chế độ, chính sách bảo hiểm xã hội, quyền và trách nhiệm của người lao động, người sử dụng lao động, cơ quan BHXH và các bên liên quan khác.

2. Luật bảo hiểm xã hội 2024

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (số 41/2024/QH15) được Quốc hội thông qua ngày 29/6/2024 với tỷ lệ 93,42% đại biểu Quốc hội tán thành, sẽ có hiệu lực từ ngày 01/7/2025. Luật mới gồm 11 chương, 141 điều, được xây dựng với ba mục tiêu chính: bảo đảm an sinh xã hội theo quy định của Hiến pháp; sửa đổi căn bản các vướng mắc, bất cập từ thực tiễn; và mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích để thu hút người lao động tham gia BHXH.

II. Những điểm mới nổi bật trong luật BHXH 2024

1. Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng

Đây là điểm mới đột phá của Luật BHXH 2024 khi bổ sung chương III về trợ cấp hưu trí xã hội (từ Điều 21 đến Điều 24). Theo đó:

  • Công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên (giảm so với quy định hiện hành là 80 tuổi) mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng và trợ cấp xã hội hằng tháng khác, sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách nhà nước đảm bảo.
  • Riêng người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo thì được hưởng trợ cấp từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi.
  • Mức trợ cấp sẽ do Chính phủ quy định phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế-xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước, định kỳ 3 năm sẽ được rà soát, điều chỉnh.

2. Bổ sung chế độ trợ cấp hằng tháng cho người không đủ điều kiện hưởng lương hưu

Luật BHXH 2024 bổ sung quy định nhằm tăng sự liên kết giữa trợ cấp hưu trí xã hội và BHXH cơ bản:

  • Công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH để hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (chưa đủ 75 tuổi), nếu không nhận BHXH một lần và không bảo lưu, sẽ được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình.
  • Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng, người lao động được ngân sách nhà nước đóng BHYT.

3. Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc

Luật BHXH 2024 đã mở rộng đáng kể đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, bao gồm:

  • Chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh.
  • Người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố tương tự như đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã.
  • Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.
  • Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên (trong khi Luật BHXH 2014 quy định thời hạn từ đủ 03 tháng trở lên).

4. Quy định mới về hợp đồng lao động và BHXH bắt buộc

Luật BHXH 2024 làm rõ về các loại hợp đồng lao động phải tham gia BHXH bắt buộc:

  • Người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, kể cả trường hợp có tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên, phải tham gia BHXH bắt buộc.
  • Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn dưới 01 tháng không phải tham gia BHXH bắt buộc.
  • Đối với người lao động làm việc không trọn thời gian: nếu không hưởng tiền lương từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng thì không phải đóng BHXH tháng đó, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

III. So sánh chi tiết giữa luật BHXH 2024 và luật BHXH 2014

Tiêu chí Luật BHXH 2014 Luật BHXH 2024
Về cơ cấu và phạm vi điều chỉnh
  • Gồm 9 chương với 125 điều.
  • Quy định chế độ, chính sách BHXH, quyền và trách nhiệm của các bên liên quan, cơ quan BHXH, quỹ BHXH.
  • Gồm 11 chương với 141 điều (tăng 2 chương và 16 điều).
  • Mở rộng phạm vi điều chỉnh, bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội và bảo hiểm hưu trí bổ sung.
Về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc
  • Người làm việc theo hợp đồng lao động từ đủ 3 tháng trở lên.
  • Chưa bao gồm chủ hộ kinh doanh và người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố.
  • Người làm việc theo hợp đồng lao động từ đủ 1 tháng trở lên.
  • Bổ sung chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố, người quản lý doanh nghiệp không hưởng tiền lương.
Về chế độ hưu trí và trợ cấp
  • Không có quy định về trợ cấp hưu trí xã hội.
  • Không có quy định về chế độ trợ cấp hằng tháng cho người không đủ điều kiện hưởng lương hưu.
  • Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội cho người từ đủ 75 tuổi trở lên không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng.
  • Bổ sung chế độ trợ cấp hằng tháng cho người đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH và chưa đủ 75 tuổi.
Về quy định rút BHXH một lần
  • Cho phép rút BHXH một lần khi đủ điều kiện như: đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ thời gian đóng BHXH, ra nước ngoài định cư, mắc bệnh nguy hiểm, hoặc khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc không đủ điều kiện hưởng lương hưu.
  • Siết chặt hơn điều kiện rút BHXH một lần để khuyến khích tham gia BHXH dài hạn.
  • Thêm lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng thay vì rút BHXH một lần đối với người không đủ điều kiện hưởng lương hưu.
Thời gian đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu
  • Yêu cầu đóng đủ 20 năm BHXH trở lên, trừ một số trường hợp đặc biệt như lao động nữ hoạt động chuyên trách hoặc không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn đủ 15 năm.
  • Giảm từ 20 năm xuống còn 15 năm, áp dụng cho cả nam và nữ, tạo cơ hội cho người tham gia muộn hoặc đóng không liên tục.
Căn cứ đóng BHXH bắt buộc
  • Dựa trên mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác ghi trong hợp đồng lao động.
  • Quy định cụ thể hơn về các khoản thu nhập làm căn cứ đóng BHXH, nhằm bao quát tốt hơn tổng thu nhập thực tế (cần kiểm tra văn bản hướng dẫn chi tiết).
Xử lý vi phạm về đóng BHXH
  • Có quy định xử lý vi phạm hành chính, tính lãi chậm đóng, chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra nếu có dấu hiệu tội phạm.
  • Tăng cường chế tài: bắt buộc đóng đủ số tiền chậm đóng, nộp lãi suất, xử phạt hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự với hành vi trốn đóng.
BHXH tự nguyện
  • Nhà nước hỗ trợ một phần mức đóng theo tỷ lệ phần trăm trên mức chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn.
  • Có thể điều chỉnh mức hỗ trợ, mở rộng đối tượng được hỗ trợ để khuyến khích tham gia.
  • Bổ sung quyền lợi: trợ cấp thai sản, chế độ hưu trí và tử tuất.

IV. Tác động của luật BHXH 2024 đến người lao động và doanh nghiệp

1. Đối với người lao động

Luật BHXH 2024 mang lại nhiều lợi ích cho người lao động:

  • Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, giúp nhiều người lao động được tiếp cận với hệ thống BHXH.
  • Tạo thêm lựa chọn nhận trợ cấp hằng tháng thay vì rút BHXH một lần, đảm bảo an sinh xã hội lâu dài.
  • Đảm bảo quyền lợi cho người cao tuổi thông qua chế độ trợ cấp hưu trí xã hội khi không có lương hưu.
  • Giảm điều kiện về thời gian hợp đồng lao động phải tham gia BHXH bắt buộc từ 3 tháng xuống 1 tháng, giúp nhiều lao động ngắn hạn được hưởng quyền lợi BHXH.

2. Đối với doanh nghiệp

Luật BHXH 2024 cũng tác động đến doanh nghiệp:

  • Mở rộng đối tượng phải đóng BHXH bắt buộc, có thể làm tăng chi phí nhân sự cho doanh nghiệp.
  • Quy định chặt chẽ hơn về đóng BHXH cho lao động theo hợp đồng từ 1 tháng trở lên, đòi hỏi doanh nghiệp phải điều chỉnh chính sách nhân sự.
  • Tạo môi trường lao động ổn định, bền vững khi người lao động được đảm bảo quyền lợi BHXH tốt hơn.

V. Tóm lại: So sánh chi tiết luật bảo hiểm xã hội 2024 và 2014

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội Việt Nam, với nhiều điểm mới đáng chú ý so với Luật BHXH 2014. Việc mở rộng đối tượng tham gia, bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội, và tạo thêm lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng giúp nhiều người lao động được tiếp cận và hưởng lợi từ hệ thống BHXH. Thuận Thiên tin rằng, với sự chuẩn bị kỹ lưỡng, bạn sẽ dễ dàng thích nghi với những thay đổi này.

Người lao động và doanh nghiệp cần chủ động tìm hiểu các quy định mới để chuẩn bị sẵn sàng khi Luật có hiệu lực từ ngày 01/7/2025. Các cơ quan chức năng cũng cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến để đảm bảo Luật BHXH 2024 được triển khai hiệu quả, góp phần xây dựng một hệ thống an sinh xã hội bền vững, hiện đại và toàn diện tại Việt Nam.

Câu Hỏi Thường Gặp

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (số 41/2024/QH15) sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, thay thế cho Luật Bảo hiểm xã hội 2014.

Luật BHXH 2024 bổ sung các đối tượng mới vào diện tham gia BHXH bắt buộc gồm: chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, người hoạt động không chuyên trách ở thôn/tổ dân phố, người quản lý doanh nghiệp không hưởng tiền lương, và người làm việc theo hợp đồng lao động từ đủ 1 tháng trở lên.

Trợ cấp hưu trí xã hội áp dụng cho công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng và trợ cấp xã hội hằng tháng khác. Riêng người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo được hưởng từ đủ 70 tuổi.

Theo Luật BHXH 2024, người đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH và chưa đủ 75 tuổi, nếu không nhận BHXH một lần và không bảo lưu, sẽ được hưởng trợ cấp hằng tháng từ khoản đóng của mình và được ngân sách nhà nước đóng BHYT.

Có, Luật BHXH 2024 siết chặt hơn điều kiện rút BHXH một lần nhằm khuyến khích người lao động duy trì tham gia BHXH dài hạn, đồng thời bổ sung lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng thay vì rút BHXH một lần.