Luật BHXH 2024, hiệu lực từ 01/07/2025, mang đến nhiều thay đổi lớn: giảm số năm đóng BHXH hưởng lương hưu còn 15 năm, siết chặt rút BHXH một lần, mở rộng đối tượng tham gia, bổ sung chế độ thai sản cho BHXH tự nguyện và nhiều điểm mới khác.

Tóm tắt các ý chính

  • Hiệu lực: 01/07/2025.
  • Lương hưu: Chỉ cần đóng đủ 15 năm BHXH (thay vì 20 năm) và đủ tuổi là được hưởng.
  • Rút BHXH một lần: Hạn chế đối với người bắt đầu tham gia từ 01/07/2025 (chỉ được rút trong các trường hợp đặc biệt). Người tham gia trước 01/07/2025 vẫn áp dụng điều kiện cũ (nghỉ việc 12 tháng, chưa đủ 20 năm đóng).
  • BHXH Tự nguyện: Bổ sung trợ cấp thai sản 2 triệu đồng/con (NSNN chi trả).
  • Đối tượng bắt buộc: Mở rộng thêm chủ hộ kinh doanh, người hoạt động không chuyên trách cấp xã/thôn/tổ dân phố, người quản lý không lương, lao động part-time.
  • Hưu trí xã hội: Giảm tuổi hưởng từ 80 xuống 75 tuổi.
  • Trợ cấp hàng tháng: Bổ sung cho người đủ tuổi nghỉ hưu, đóng BHXH dưới 15 năm, chưa đủ 75 tuổi.
  • Lao động ở nước ngoài: Có quy định về cộng gộp thời gian đóng BHXH.

Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) 2024 đã được Quốc hội thông qua và sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 01/07/2025, thay thế cho Luật BHXH 2014 (số 58/2014/QH13). Đây là một bước tiến quan trọng trong cải cách hệ thống an sinh xã hội tại Việt Nam, khắc phục những hạn chế trước đây và hướng tới mục tiêu bao phủ BHXH toàn dân.

Bài viết này Thuận Thiên sẽ tổng hợp và phân tích chi tiết những điểm mới nổi bật nhất của Luật BHXH 2024, giúp người lao động và doanh nghiệp cập nhật đầy đủ thông tin.

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (có hiệu lực từ 01/07/2025) đánh dấu một bước tiến quan trọng trong cải cách hệ thống an sinh xã hội ở Việt Nam.
Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (có hiệu lực từ 01/07/2025) đánh dấu một bước tiến quan trọng trong cải cách hệ thống an sinh xã hội ở Việt Nam.

Căn cứ pháp lý

I. Tổng quan và thời điểm hiệu lực luật bhxh 2024

  • Thời điểm hiệu lực: Luật BHXH 2024 sẽ chính thức có hiệu lực thi hành từ ngày 01/07/2025.
  • Luật thay thế: Luật này thay thế hoàn toàn Luật BHXH 2014.
  • Giai đoạn chuyển tiếp: Từ nay đến hết ngày 30/06/2025, mọi chế độ BHXH, bao gồm cả việc rút BHXH một lần, vẫn được áp dụng theo quy định của Luật BHXH 2014.
  • Mục tiêu: Hoàn thiện chính sách an sinh xã hội, khắc phục bất cập, mở rộng diện bao phủ BHXH và tăng cường quyền lợi cho người tham gia.

II. Những thay đổi chính sách quan trọng của luật BHXH 2024

1. Thay đổi quy định về rút bhxh một lần

Đây là một trong những thay đổi được quan tâm nhất. Theo điểm đ khoản 1 Điều 70 Luật BHXH 2024:

  • Đối tượng bị hạn chế: Người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày 01/07/2025 trở đi sẽ không được rút BHXH một lần sau 12 tháng nghỉ việc và chưa đủ 20 năm đóng (trừ các trường hợp đặc biệt dưới đây).
  • Đối tượng vẫn được rút theo quy định cũ: Người lao động đã tham gia BHXH trước ngày 01/07/2025, sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm thì vẫn được rút BHXH một lần.
  • Các trường hợp đặc biệt vẫn được rút BHXH một lần (áp dụng cho cả người tham gia trước và sau 01/07/2025):
    • Đủ tuổi hưởng lương hưu theo quy định nhưng chưa đủ 15 năm đóng BHXH và không tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện.
    • Ra nước ngoài để định cư.
    • Người đang mắc một trong những bệnh hiểm nghèo có nguy cơ ảnh hưởng tính mạng như: Ung thư, bại liệt, xơ gan cổ trướng mất bù, phong, lao nặng, nhiễm HIV đã chuyển sang giai đoạn AIDS và các bệnh khác theo quy định của Bộ Y tế.
    • Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; người khuyết tật đặc biệt nặng.
    • Trường hợp đặc thù trong lực lượng vũ trang (sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp, hạ sĩ quan, chiến sĩ quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như quân nhân): Khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc mà không đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Mục đích của quy định mới là khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu, đảm bảo an sinh lâu dài khi về già.

2. Giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để hưởng lương hưu

Đây là một thay đổi rất tích cực và được nhiều người lao động mong đợi. Theo Điều 64 Luật BHXH 2024:

Luật BHXH 2014 Luật BHXH 2024
Đóng đủ 20 năm BHXH để hưởng lương hưu Đóng đủ 15 năm BHXH để hưởng lương hưu
  • Quy định mới: Người lao động khi đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định và có thời gian đóng BHXH bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên (thay vì 20 năm như Luật 2014) sẽ được hưởng lương hưu hàng tháng.
  • Lợi ích: Mở rộng cơ hội hưởng lương hưu cho nhiều người lao động, đặc biệt là những người tham gia BHXH muộn hoặc có quá trình đóng không liên tục, khó tích lũy đủ 20 năm.

3. Bổ sung cách tính mức hưởng lương hưu hàng tháng

Do điều kiện về thời gian đóng tối thiểu giảm xuống 15 năm, Luật BHXH 2024 bổ sung cách tính mức hưởng lương hưu cho người có thời gian đóng từ đủ 15 năm đến dưới 20 năm (điểm b Khoản 1 Điều 66):

Luật BHXH 2014 Luật BHXH 2024
  • Đóng đủ 20 năm BHXH được hưởng 45%
  • Mỗi năm thêm tính thêm 2%
  • Mức hưởng tối đa là 75%
  • Đóng đủ 15 năm BHXH được hưởng 45%
  • Mỗi năm thêm tính thêm 2%
  • Mức hưởng tối đa là 75%

Thay đổi này giúp mở rộng cơ hội hưởng lương hưu cho nhiều đối tượng lao động, đồng thời duy trì mức hưởng lương hưu hợp lý.

Lao động nữ nghỉ hưu từ 01/07/2025:

  • Đóng đủ 15 năm: Hưởng 45% mức bình quân tiền lương/thu nhập tháng đóng BHXH.
  • Từ năm thứ 16 trở đi: Mỗi năm đóng thêm được tính thêm 2%.
  • Mức hưởng tối đa: 75%.

Lao động nam nghỉ hưu từ 01/07/2025:

  • Có thời gian đóng từ đủ 15 năm đến đủ 20 năm: Mức hưởng tính bằng 45% mức bình quân tiền lương/thu nhập tháng đóng BHXH tương ứng với 20 năm đóng, trừ đi 2% cho mỗi năm đóng còn thiếu so với 20 năm. Cách diễn giải khác từ bài 1: Đóng 15 năm hưởng 40%, mỗi năm thêm (từ năm 16 đến năm 20) tính 1%. Cần chờ văn bản hướng dẫn chi tiết để làm rõ cách tính này.
  • Đóng đủ 20 năm: Hưởng 45%.
  • Từ năm thứ 21 trở đi: Mỗi năm đóng thêm được tính thêm 2%.
  • Mức hưởng tối đa: 75%.

Quy định này giúp người lao động có 15-19 năm đóng BHXH vẫn nhận được mức lương hưu hợp lý.

4. Mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc

Luật BHXH 2024 mở rộng thêm các nhóm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, góp phần tăng diện bao phủ:

  • Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh.
  • Người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn; ở thôn, tổ dân phố.
  • Người quản lý doanh nghiệp, người quản lý điều hành hợp tác xã không hưởng tiền lương.
  • Người lao động làm việc không trọn thời gian (part-time).

Đồng thời, Luật cũng bổ sung quyền lợi cho người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã được hưởng thêm chế độ ốm đau, thai sản (ngoài chế độ hưu trí, tử tuất như hiện hành).

5. Bổ sung chế độ thai sản vào chính sách bhxh tự nguyện

Đây là điểm mới quan trọng nhằm tăng tính hấp dẫn của BHXH tự nguyện, đặc biệt với lao động nữ:

  • Người tham gia BHXH tự nguyện khi sinh con sẽ được hưởng trợ cấp thai sản.
  • Mức hưởng: 2.000.000 đồng/con (Hai triệu đồng cho mỗi con sinh ra).
  • Nguồn chi trả: Do ngân sách nhà nước đảm bảo.
  • Mức đóng: Người tham gia BHXH tự nguyện không phải đóng thêm để hưởng chế độ này.

6. Thay đổi về trợ cấp hưu trí xã hội và bổ sung trợ cấp hàng tháng

  • Giảm tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội: Theo Điều 21 Luật BHXH 2024, từ 01/07/2025, độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (trợ cấp tuổi già) sẽ được giảm từ 80 tuổi xuống còn 75 tuổi. Điều này giúp nhiều người cao tuổi không có lương hưu sớm nhận được hỗ trợ từ nhà nước.
  • Bổ sung trợ cấp hàng tháng cho người chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu: Luật bổ sung chế độ trợ cấp hằng tháng cho người lao động đủ tuổi nghỉ hưu nhưng có thời gian đóng BHXH dưới 15 năm và chưa đủ 75 tuổi (chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội). Điều kiện là họ không rút BHXH một lần và có yêu cầu hưởng trợ cấp hàng tháng. Nguồn chi trả dựa trên thời gian đóng góp của chính người lao động. Trong thời gian hưởng trợ cấp này, người lao động sẽ được ngân sách nhà nước đóng bảo hiểm y tế (BHYT).

7. Quyền lợi cho người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài

Khoản 4 Điều 66 Luật BHXH 2024 bổ sung quy định về việc tính cộng gộp thời gian tham gia BHXH ở cả Việt Nam và nước ngoài (nơi Việt Nam đã ký hiệp định song phương về BHXH). Điều này giúp người lao động đi làm việc ở nước ngoài có cơ hội tích lũy đủ thời gian để hưởng lương hưu tại Việt Nam thay vì chỉ nhận BHXH một lần.

8. Các thay đổi quan trọng khác

  • Quy định “Mức tham chiếu”: Luật giới thiệu khái niệm “mức tham chiếu” để thay thế cho “mức lương cơ sở” trong việc tính toán mức đóng và hưởng một số chế độ BHXH trong tương lai. Trước mắt, khi mức lương cơ sở chưa bị bãi bỏ, mức tham chiếu sẽ bằng mức lương cơ sở. Sau này, mức tham chiếu sẽ được điều chỉnh dựa trên chỉ số giá tiêu dùng (CPI), tăng trưởng kinh tế và khả năng của ngân sách, quỹ BHXH.
  • Quản lý thu, đóng BHXH: Luật dành một chương riêng quy định chi tiết về quản lý thu, đóng BHXH, làm rõ các hành vi chậm đóng, trốn đóng và chế tài xử lý nhằm tăng cường tính tuân thủ và bảo vệ quyền lợi người lao động.
  • Giao dịch điện tử: Bổ sung quy định và khuyến khích giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH, đồng thời đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho người tham gia và thụ hưởng.
  • Hệ số trượt giá (Điều chỉnh tiền lương/thu nhập đã đóng BHXH): Hàng năm, Chính phủ sẽ quy định việc điều chỉnh tiền lương và thu nhập tháng đã đóng BHXH để bù đắp sự mất giá của đồng tiền (hệ số trượt giá). Việc này áp dụng khi tính lương hưu, trợ cấp một lần khi nghỉ hưu, BHXH một lần, trợ cấp tuất một lần, đảm bảo quyền lợi cho người lao động dựa trên chỉ số giá tiêu dùng bình quân năm. Đối tượng áp dụng bao gồm cả người đóng BHXH theo chế độ tiền lương nhà nước (từ 01/01/2016) và người đóng theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định.

III. Tác động của luật BHXH 2024

Đối với Người lao động:

  • Tích cực: Dễ dàng tiếp cận lương hưu hơn (15 năm đóng), quyền lợi BHXH tự nguyện tăng (thêm thai sản), trợ cấp hưu trí xã hội đến sớm hơn (75 tuổi), có thêm trợ cấp hàng tháng nếu chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu, nhiều đối tượng lao động được tham gia BHXH bắt buộc hơn.
  • Hạn chế: Hạn chế rút BHXH một lần đối với người mới tham gia từ 01/07/2025, đòi hỏi người lao động cần cân nhắc kỹ lưỡng và ưu tiên bảo lưu để hưởng chế độ dài hạn.

Đối với Doanh nghiệp:

  • Cần cập nhật quy định về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc mới để đóng đúng, đủ cho người lao động.
  • Nắm rõ quy định về quản lý thu, đóng, tránh các hành vi chậm đóng, trốn đóng để tuân thủ pháp luật và tránh bị xử phạt.

Tóm lại Luật bảo hiểm xã hội 2024

Luật Bảo hiểm xã hội 2024 (có hiệu lực từ 01/07/2025) đánh dấu một bước tiến quan trọng trong cải cách hệ thống an sinh xã hội ở Việt Nam. Những thay đổi chính trong luật mới tập trung vào việc mở rộng quyền lợi cho người tham gia BHXH, tăng tỷ lệ bao phủ BHXH toàn dân và đảm bảo sự bền vững của quỹ BHXH.

Đối với người lao động, luật mới mang đến nhiều lợi ích thiết thực như: giảm số năm đóng BHXH để hưởng lương hưu, bổ sung chế độ thai sản cho người tham gia BHXH tự nguyện, tính cộng gộp thời gian tham gia BHXH ở Việt Nam và nước ngoài, giảm độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Đối với doanh nghiệp, việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc và điều chỉnh tỷ lệ đóng BHXH đòi hỏi các đơn vị sử dụng lao động cần cập nhật kịp thời các quy định mới để tuân thủ đúng pháp luật và đảm bảo quyền lợi cho người lao động.

Câu Hỏi Thường Gặp

Luật BHXH 2024 sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 01/07/2025.

Người bắt đầu tham gia BHXH từ 01/07/2025 không được rút BHXH một lần sau 12 tháng nghỉ việc và chưa đủ 20 năm đóng, trừ các trường hợp đặc biệt như đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ 15 năm đóng, ra nước ngoài định cư, mắc bệnh hiểm nghèo, suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên, hoặc thuộc lực lượng vũ trang không đủ điều kiện hưởng lương hưu.

Theo Luật BHXH 2024, người lao động đủ tuổi nghỉ hưu và có thời gian đóng BHXH bắt buộc từ đủ 15 năm trở lên (thay vì 20 năm như trước) sẽ được hưởng lương hưu hàng tháng.

Luật BHXH 2024 bổ sung chế độ thai sản cho BHXH tự nguyện, với mức trợ cấp 2 triệu đồng mỗi con sinh ra, do ngân sách nhà nước chi trả, và người tham gia không phải đóng thêm phí.

Luật BHXH 2024 bổ sung quy định tính cộng gộp thời gian tham gia BHXH ở Việt Nam và nước ngoài (nơi Việt Nam đã ký hiệp định song phương về BHXH), giúp người lao động đi làm việc ở nước ngoài có cơ hội tích lũy đủ thời gian để hưởng lương hưu tại Việt Nam.