Tìm hiểu các đối tượng không phải đóng BHXH bắt buộc theo quy định hiện hành và thay đổi từ Luật BHXH 2024.

Tóm tắt các ý chính

  • Đối tượng miễn đóng BHXH bắt buộc: Người lao động nghỉ không lương/ốm đau/thai sản từ 14 ngày/tháng; hợp đồng dưới 1 tháng, thử việc, cộng tác viên; người hưởng lương hưu/trợ cấp; lao động nước ngoài không có giấy phép lao động hoặc hợp đồng dưới 1 năm.
  • Luật BHXH 2024 (hiệu lực 1/7/2025): Mở rộng đối tượng tham gia, bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội, chế độ thai sản trong BHXH tự nguyện, tăng cơ hội hưởng lương hưu.
  • Chế tài vi phạm: Thỏa thuận không đóng BHXH bị phạt 500.000 – 1.000.000 đồng (cá nhân) hoặc gấp đôi (tổ chức) theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP.
  • Lưu ý: Doanh nghiệp vẫn phải đóng BHYT cho lao động có thẻ BHYT miễn phí; cần cập nhật Luật BHXH 2024 và tư vấn chuyên nghiệp từ Thuận Thiên để tuân thủ quy định.

Bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc là một chính sách quan trọng bảo đảm an sinh xã hội cho người lao động tại Việt Nam. Tuy nhiên, không phải mọi người lao động đều phải tham gia đóng BHXH bắt buộc. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các đối tượng được miễn đóng BHXH theo quy định hiện hành, giúp doanh nghiệp và người lao động nắm rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình.

Cơ sở pháp lý

I. Các trường hợp không phải đóng BHXH bắt buộc

1. Dựa Trên Thời Gian Làm Việc

  • Nghỉ không lương dài ngày: Người lao động không làm việc và không hưởng tiền lương từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng thì không đóng BHXH tháng đó. Thời gian này không được tính để hưởng BHXH.
  • Nghỉ ốm đau dài ngày: Người lao động nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng thì không phải đóng BHXH, BHYT, BHTN, BHTNLĐ, BNN nhưng vẫn được hưởng quyền lợi BHYT.
  • Nghỉ thai sản: Người lao động nghỉ việc hưởng chế độ thai sản từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng thì không phải đóng BHXH, BHTN, BHTNLĐ, BNN. Đặc biệt, thời gian này vẫn được tính là thời gian đóng BHXH và được cơ quan BHXH đóng BHYT cho người lao động.

2. Dựa Trên Loại Hợp Đồng Lao Động

  • Hợp đồng lao động dưới 01 tháng: Theo quy định tại Luật BHXH 2014, người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn dưới 01 tháng không thuộc đối tượng bắt buộc tham gia BHXH.
  • Hợp đồng thử việc: Người lao động làm việc theo hợp đồng thử việc không thuộc diện phải đóng BHXH bắt buộc do đây không phải là hợp đồng lao động theo quy định của Bộ luật Lao động.
  • Hợp đồng cộng tác viên: Đây là loại hợp đồng chịu sự điều chỉnh của Bộ luật Dân sự, được xác định là hợp đồng dịch vụ nên người làm việc theo loại hợp đồng này không phải đóng BHXH bắt buộc.

II. Đối với người lao động đặc biệt

  • Người hưởng lương hưu hoặc trợ cấp: Người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp hằng tháng mà đang giao kết hợp đồng lao động không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
  • Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã: Theo Luật BHXH mới 2024 (có hiệu lực từ 1/7/2025), nhóm đối tượng này sẽ được thụ hưởng đầy đủ các chế độ BHXH, bổ sung thêm chế độ ốm đau, thai sản thay vì chỉ hưởng hai chế độ là hưu trí và tử tuất như quy định hiện hành.

III. Đối với người lao động nước ngoài

  • Người lao động di chuyển nội bộ doanh nghiệp: Người lao động nước ngoài di chuyển trong nội bộ doanh nghiệp theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Nghị định số 11/2016/NĐ-CP không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.
  • Không có giấy phép lao động/chứng chỉ hành nghề: Người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam chỉ thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc khi có giấy phép lao động hoặc chứng chỉ hành nghề hoặc giấy phép hành nghề do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp.
  • Hợp đồng ngắn hạn: Người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo hợp đồng lao động có thời hạn dưới 1 năm không thuộc đối tượng phải đóng BHXH bắt buộc.

IV. Lưu ý quan trọng về trường hợp đặc biệt

Trường hợp đã có thẻ BHXH miễn phí

Người lao động đã có thẻ BHYT miễn phí, công ty vẫn phải đóng BHYT cho người lao động theo quy định. Điều này dựa trên nguyên tắc khi một người đồng thời thuộc nhiều đối tượng tham gia BHYT khác nhau thì đóng BHYT theo đối tượng đầu tiên được xác định theo thứ tự ưu tiên, trong đó nhóm do người lao động và người sử dụng lao động đóng được ưu tiên cao nhất.

V. Chế Tài Khi Không Tham Gia BHXH Bắt Buộc

Người lao động có hành vi thỏa thuận với người sử dụng lao động không tham gia BHXH bắt buộc sẽ bị phạt tiền từ 500.000 đồng đến 1.000.000 đồng theo khoản 1 Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP. Đối với tổ chức, mức phạt sẽ bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.

VI. Lộ Trình Thay Đổi Chính Sách BHXH Năm 2025

Luật BHXH 2024 số 41/2024/QH15 đã được Quốc hội thông qua ngày 29/6/2024 và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Luật mới có một số điểm đáng chú ý như:

  • Bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng
  • Mở rộng đối tượng được tham gia và thụ hưởng đầy đủ các chế độ BHXH
  • Bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện
  • Gia tăng cơ hội được hưởng lương hưu của người tham gia BHXH
Việc nắm rõ các đối tượng không phải đóng BHXH bắt buộc giúp doanh nghiệp và người lao động hiểu đúng quyền lợi và nghĩa vụ của mình, tránh rủi ro bị xử phạt hành chính
Việc nắm rõ các đối tượng không phải đóng BHXH bắt buộc giúp doanh nghiệp và người lao động hiểu đúng quyền lợi và nghĩa vụ của mình, tránh rủi ro bị xử phạt hành chính

VII. Tóm tắt những đối tượng không phải đóng BHXH theo luật hiện hành

Việc nắm rõ các đối tượng không phải đóng BHXH bắt buộc giúp doanh nghiệp và người lao động hiểu đúng quyền lợi và nghĩa vụ của mình, tránh rủi ro bị xử phạt hành chính. Đồng thời, cần lưu ý rằng Luật BHXH 2024 sẽ có hiệu lực từ tháng 7/2025, mang đến nhiều thay đổi quan trọng trong chính sách BHXH.

Tại Kế toán Thuận Thiên, chúng tôi luôn cập nhật những thay đổi mới nhất về chính sách BHXH để tư vấn chính xác cho doanh nghiệp. Nếu quý khách cần tư vấn chi tiết về các vấn đề liên quan đến dịch vụ BHXH, hãy liên hệ với chúng tôi để được hỗ trợ kịp thời và chuyên nghiệp.

Câu Hỏi Thường Gặp

Trong trường hợp người lao động ký nhiều hợp đồng ngắn hạn liên tiếp, nếu mỗi hợp đồng có thời hạn dưới 1 tháng thì không phải đóng BHXH. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng theo Bộ luật Lao động 2019, hợp đồng lao động dưới 01 tháng chỉ được ký tối đa 02 lần liên tiếp.

Người lao động làm việc không trọn thời gian vẫn thuộc đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc nếu thời gian làm việc theo hợp đồng từ đủ 1 tháng trở lên. Tuy nhiên, nếu thời gian làm việc không đủ 14 ngày trong tháng, họ sẽ không phải đóng BHXH cho tháng đó.

Trong trường hợp người lao động đã có thẻ BHYT miễn phí, công ty vẫn phải đóng BHYT cho người lao động đó. Người lao động có thể được hoàn trả tiền đóng BHYT nếu đã tham gia theo nhóm đối tượng được ngân sách nhà nước hỗ trợ mức đóng hoặc theo hộ gia đình.

Người lao động nước ngoài bắt buộc phải tham gia BHXH tại Việt Nam khi đáp ứng đủ hai điều kiện: (1) Có giấy phép lao động/chứng chỉ hành nghề do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp và (2) Có hợp đồng lao động không xác định thời hạn hoặc có thời hạn từ đủ 01 năm trở lên với người sử dụng lao động tại Việt Nam.

Luật BHXH 2024 mở rộng đối tượng tham gia và thụ hưởng BHXH, đặc biệt bổ sung quyền thụ hưởng chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã. Ngoài ra, luật mới còn giảm điều kiện về năm đóng BHXH để được hưởng lương hưu, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người lao động.