Khi doanh nghiệp phá sản, việc xử lý BHXH được thực hiện theo quy trình pháp lý chặt chẽ để đảm bảo quyền lợi người lao động. Dưới đây là các nguyên tắc và thủ tục chính:
1. Thứ tự ưu tiên thanh toán BHXH
Theo Điều 54 Luật Phá sản 2014, các khoản nợ BHXH được xếp vào nhóm ưu tiên thứ hai sau chi phí phá sản:
- Chi phí phá sản (thuê quản tài viên, thanh lý tài sản, kiểm toán, đăng báo,…).
- Khoản nợ BHXH, BHYT, trợ cấp thôi việc, lương chưa trả của người lao động.
- Nợ phát sinh sau khi mở thủ tục phá sản (mục đích phục hồi doanh nghiệp).
- Nghĩa vụ tài chính với Nhà nước và các khoản nợ khác.
Ví dụ: Doanh nghiệp A có 10 tỷ tài sản, chi phí phá sản 3 tỷ. 7 tỷ còn lại dùng để thanh toán BHXH, lương, trợ cấp trước các khoản nợ ngân hàng hoặc chủ nợ khác.
2. Xử lý trường hợp doanh nghiệp nợ BHXH
- Khi doanh nghiệp không đủ tài sản:
- Người lao động được ưu tiên nhận BHXH từ Quỹ BHXH (Điều 48 Luật BHXH 2014).
- Cơ quan BHXH sẽ xác nhận thời gian đóng BHXH đến thời điểm doanh nghiệp ngừng hoạt động, dù chưa hoàn thành nghĩa vụ đóng.
- Nếu sau này thu hồi được nợ, BHXH sẽ bổ sung thời gian đóng vào sổ.
- Phạt vi phạm:
- Doanh nghiệp nợ BHXH quá 30 ngày bị phạt lãi suất gấp 2 lần lãi suất đầu tư quỹ BHXH (Điều 122 Luật BHXH 2014).
3. Thủ tục chốt sổ BHXH
Người lao động cần:
- Liên hệ Phòng Lao động – Thương binh và Xã hội nơi doanh nghiệp đặt trụ sở.
- Cung cấp hồ sơ:
- Hợp đồng lao động, bảng lương, quyết định chấm dứt HĐLĐ.
- Đơn khiếu nại (nếu doanh nghiệp không chốt sổ).
- Cơ quan BHXH sẽ xác minh và chốt sổ, trả lại giấy tờ gốc cho người lao động.
Lưu ý quan trọng
- Thời hiệu khiếu nại: 03 năm kể từ khi phát hiện vi phạm (Điều 122 Luật BHXH 2014).
- Doanh nghiệp phá sản không còn hoạt động, hợp đồng lao động đương nhiên chấm dứt (Khoản 7 Điều 34 Bộ luật Lao động 2019).
Kết luận
Quyền lợi BHXH của người lao động được bảo vệ tối đa qua cơ chế ưu tiên thanh toán và hỗ trợ từ cơ quan BHXH. Tuy nhiên, hiệu quả còn phụ thuộc vào tài sản còn lại của doanh nghiệp và sự can thiệp kịp thời của người lao động.
