Câu trả lời là không. Khi đang thuộc diện bắt buộc tham gia BHXH theo Luật BHXH 2024, người lao động hoặc chủ hộ không được chuyển sang đóng BHXH tự nguyện chỉ vì muốn giảm chi phí. Dưới đây là toàn bộ phân tích quy định:
I. Điều kiện chuyển đổi giữa hai hình thức BHXH
- BHXH bắt buộc (từ 01/7/2025):
- Người làm việc theo hợp đồng lao động từ 01 tháng trở lên, kể cả bán thời gian nếu lương đạt mức tối thiểu tham gia BHXH.
- Cán bộ, công chức, viên chức nhà nước.
- Chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh hợp pháp.
- Dân quân thường trực.
- Người quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã không hưởng lương.
- Vợ hoặc chồng đi công tác nhiệm kỳ ở nước ngoài nếu hưởng sinh hoạt phí.
- Người nước ngoài làm việc tại Việt Nam thuộc nhóm lao động quy định.
- BHXH tự nguyện:
- Công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi không thuộc nhóm đối tượng bắt buộc.
- Không đang hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hàng tháng.
II. Các trường hợp không được chuyển sang BHXH tự nguyện
- Đang thuộc diện bắt buộc theo quy định, dù có nguyện vọng đóng thấp hơn.
- Ví dụ: Nhân viên ký hợp đồng 3 năm, hoặc chủ hộ kinh doanh đã đăng ký kinh doanh từ 01/7/2025 buộc phải đóng BHXH bắt buộc.
III. Các trường hợp được phép chuyển sang BHXH tự nguyện
- Khi không còn thuộc diện bắt buộc do:
- Nghỉ việc, chấm dứt hợp đồng lao động.
- Dừng đăng ký kinh doanh.
- Giải thể đơn vị sử dụng lao động.
IV. So sánh chính sách mới giữa BHXH bắt buộc và tự nguyện
Tiêu chí | BHXH bắt buộc | BHXH tự nguyện |
---|---|---|
Mức đóng | 17.5-21.5% lương | 22% thu nhập tự chọn (1,5-36 triệu) |
Chế độ áp dụng | 05 chế độ đầy đủ | 04 chế độ (hưu trí, tử tuất, thai sản, TNLĐ) |
Thời gian đóng | Liên tục đến khi chấm dứt HĐLĐ | Linh hoạt, có thể tạm ngừng |
Quyền rút một lần | Không được rút | Được rút nếu chưa đủ điều kiện hưởng hưu |
Ví dụ thực tế
- Chị A: Chủ hộ kinh doanh đăng ký từ 01/6/2025. Từ 01/7/2025, phải tham gia BHXH bắt buộc với mức tối thiểu tương đương 25% mức tham chiếu (~585.000đ/tháng).
- Anh B: Nghỉ việc tại công ty từ tháng 8/2025, không thuộc đối tượng bắt buộc khác, sẽ được đăng ký chuyển sang BHXH tự nguyện.
Lưu ý quan trọng
- Thời gian đóng hai loại BHXH được cộng dồn khi tính hưởng chế độ.
- Mức đóng tối đa BHXH tự nguyện bằng 20 lần mức lương cơ sở (1,8 triệu x 20 = 36 triệu đồng/tháng).
- Từ 01/7/2025: Chủ hộ kinh doanh đăng ký mới bắt buộc phải tham gia BHXH bắt buộc theo quy định.