Người lao động vẫn được pháp luật bảo vệ quyền lợi về BHXH dù công ty nợ tiền, tuy nhiên việc giải quyết chế độ trên thực tế vẫn chịu một số ảnh hưởng nhất định.
I. Quyền lợi của người lao động khi công ty nợ tiền BHXH
- Được pháp luật bảo vệ: Người lao động cơ bản vẫn được hưởng các chế độ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động – bệnh nghề nghiệp ngay cả khi công ty chưa đóng hoặc đóng chưa đủ BHXH.
- Trách nhiệm bổ sung của doanh nghiệp: Nếu người lao động đủ điều kiện hưởng các chế độ hoặc chấm dứt hợp đồng, công ty vẫn phải đóng đủ nợ BHXH, BHTN, BHTNLĐ, BNN và cả tiền lãi chậm đóng theo quy định.
II. Quy trình xử lý khi công ty nợ BHXH
- Doanh nghiệp hoạt động bình thường: Phải hoàn thành khoản nợ BHXH cho người lao động (gồm cả lãi chậm đóng). Nếu không, người lao động có quyền khiếu nại hoặc khởi kiện đến cơ quan có thẩm quyền.
- Doanh nghiệp phá sản/giải thể: Cơ quan BHXH xác nhận sổ BHXH đến thời điểm đã đóng đủ. Khi thu hồi được tiền nợ, bổ sung xác nhận trên sổ BHXH cho người lao động.
- Chưa đóng đủ: Cơ quan BHXH chỉ xác nhận sổ đến thời điểm đã đóng. Khi doanh nghiệp đóng bù khoản nợ, chế độ sẽ được giải quyết tiếp theo quy định.
III. Biện pháp giám sát và xử lý đối với doanh nghiệp nợ BHXH
- Theo dõi và nhắc nhở: Định kỳ ngày 25 và ngày 5 hàng tháng, BHXH gửi thông báo tình trạng nộp tiền BHXH. Các đơn vị nợ trên 3 tháng và số nợ trên 50 triệu đồng sẽ nhận được thư mời làm việc từ BHXH.
- Công khai doanh nghiệp nợ lớn: Tên các đơn vị nợ BHXH từ 6 tháng trở lên, số tiền từ 300 triệu đồng sẽ bị đăng tải công khai trên website.
- Xử lý vi phạm: Doanh nghiệp chậm đóng từ 30 ngày trở lên sẽ phải nộp lãi gấp đôi mức lãi suất đầu tư BHXH bình quân năm trước. Cơ quan BHXH có thể kiến nghị khởi tố hành vi trốn đóng BHXH.
IV. Quyền của người lao động khi công ty nợ BHXH
- Có thể kiểm tra, giám sát sổ BHXH, tra cứu mã số và lịch sử đóng trên ứng dụng VssID.
- Khi phát hiện có vi phạm, được phép phản ánh, yêu cầu hỗ trợ từ cơ quan BHXH hoặc cơ quan chức năng có liên quan.
V. Ảnh hưởng thực tế đối với người lao động
Trong thời gian công ty nợ kéo dài, người lao động, nhất là phụ nữ, người lớn tuổi hoặc đơn thân nuôi con có thể bị ảnh hưởng nghiêm trọng đến chế độ thai sản, nghỉ ốm, khám chữa bệnh BHYT, thậm chí mất quyền hưởng chế độ hưu trí đúng hạn.
Ví dụ thực tế
Công ty A nợ tiền BHXH từ tháng 1 đến tháng 6/2024. Nếu người lao động nghỉ việc vào tháng 7/2024, BHXH chỉ giải quyết tính đến số tháng đã đóng. Khi công ty nộp bổ sung phần nợ sau đó thì quyền lợi sẽ được xác nhận thêm trên sổ để người lao động được hưởng tiếp các chế độ liên quan.
Lưu ý quan trọng
- Chỉ thời gian đã đóng BHXH mới được xác nhận và hưởng quyền lợi.
- Thời gian công ty nợ chưa đóng sẽ chưa được giải quyết chế độ cho đến khi doanh nghiệp hoàn tất đóng BHXH.
- Người lao động nên chủ động kiểm tra và phản ánh nếu phát hiện dấu hiệu vi phạm.
