Bảo hiểm xã hội (BHXH) tự nguyện và bắt buộc có nhiều điểm khác biệt lớn về đối tượng, mức đóng và chế độ hưởng theo quy định mới từ 1/7/2025. Dưới đây là so sánh chi tiết giúp bạn nắm rõ.
I. So sánh phạm vi áp dụng và tính chất
1. Đối tượng áp dụng
- BHXH bắt buộc: Người lao động có hợp đồng lao động từ 1 tháng trở lên, chủ hộ kinh doanh cá thể, người quản lý doanh nghiệp không hưởng lương.
- BHXH tự nguyện: Công dân đủ 15 tuổi không thuộc diện bắt buộc.
2. Tính chất tham gia
- BHXH bắt buộc: Phải tham gia theo quy định của pháp luật.
- BHXH tự nguyện: Tự nguyện tham gia theo nhu cầu cá nhân.
II. Mức đóng và hỗ trợ khi tham gia
1. Tỷ lệ và cách đóng
- BHXH bắt buộc: Tổng mức đóng là 32% trên lương tháng (người lao động đóng 10,5%, người sử dụng lao động đóng 21,5%).
- BHXH tự nguyện: Đóng 22% theo mức thu nhập tự chọn (tối thiểu bằng chuẩn nghèo).
2. Hỗ trợ từ ngân sách nhà nước
- BHXH bắt buộc: Không áp dụng hỗ trợ từ ngân sách nhà nước.
- BHXH tự nguyện: Được nhà nước hỗ trợ từ 10-30% tùy đối tượng (hộ nghèo: 30%, cận nghèo: 25%).
III. Chế độ bảo hiểm được hưởng
1. Các chế độ chính
| Chế độ | BHXH bắt buộc | BHXH tự nguyện |
|---|---|---|
| Hưu trí | Có (20 năm đóng) | Có (15 năm đóng) |
| Tử tuất | Có | Có |
| Thai sản | Có | Có (từ 2025) |
| Ốm đau, tai nạn lao động | Có | Không |
2. Thời gian tối thiểu tham gia
- BHXH bắt buộc: Đủ 20 năm đóng để hưởng lương hưu.
- BHXH tự nguyện: Đủ 15 năm đóng để hưởng lương hưu.
3. Cộng nối thời gian đóng
- Thời gian đóng BHXH tự nguyện được cộng dồn với BHXH bắt buộc khi tính lương hưu.
Ví dụ thực tế
Một chủ tiệm tạp hóa đóng BHXH bắt buộc 12 năm, sau đó chuyển sang BHXH tự nguyện 3 năm sẽ đủ điều kiện 15 năm để hưởng lương hưu.
Lưu ý quan trọng
- Không được giám định sức khỏe để nghỉ hưu trước tuổi với BHXH tự nguyện.
- Mức hỗ trợ từ ngân sách cho BHXH tự nguyện được áp dụng ngay từ lần đóng đầu tiên.
- Chủ hộ kinh doanh, người quản lý không hưởng lương thuộc diện BHXH bắt buộc từ 1/7/2025, nếu không tham gia sẽ bị xử phạt, truy thu và có thể bị xử lý hình sự.
